gbatzas-eleftheroipolites: "Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα"

31 Μαΐου 2009

"Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα"

του Γιώργου Μπατζά

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γέωργιος Παπανδρέου σχετικά με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου χρησιμοποιώντας τη ρήση της σοσιαλίστριας Ρόζα Λούξεμπουργκ "Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα", απευθυνόμενος στη δεξιά νεοφιλελεύθερη πολιτική της Νέας Δημοκρατίας, είχε προφανώς σκοπό να προκαλέσει συζήτηση πάνω στα προβλήματα που απασχολούν τη χώρα.
Παίρνοντας ως ερέθισμα αυτό το δίλλημα, θα δούμε την διαχρονικότητα και την ιστορική σημασία του. Η ρήση "Σοσιαλισμός ή πτώση στη βαρβαρότητα", χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ στα αντιμιλιταριστικά κείμενα και συγκεκριμένα στο πρόγραμμα "Τι ζητά η ένωση "Σπάρτακος" που δημοσιεύθηκαν το Νοέμβριο του 1918.1 Τότε η Ρόζα Λούξεμπουργκ έθεσε το ζήτημα ανοικτά στο λαό λέγοντας ότι "Ο παγκόσμιος πόλεμος έβαλε την ανθρωπότητα μπροστά στο δίλημμα: η συνέχιση του καπιταλισμού με άμεση προοπτική με έναν νέο πόλεμο και το βύθισμα μέσα στο χάος ή ανατροπή των εκμεταλλευτών καπιταλιστών. Για να βγούμε από αυτή την αιματηρή διάλυση, να ξεφύγουμε από το εκμηδενιστικό βάραθρο, δεν υπάρχει άλλη βοήθεια, άλλος δρόμος, άλλη σωτηρία παρά ο σοσιαλισμός".2
Κάπως έτσι και σήμερα τίθεται το ζήτημα από τις μεγάλες δυνάμεις που θέλουν να θέσουν υπό τον έλεγχο τους τις ενεργειακές ύλες που κάθε μια από αυτές διεκδικεί το μεγαλύτερο μερίδιο για τον εαυτό της λεηλατώντας όλο τον πλούτο του πλανήτη και μην υπολογίζοντας το αύριο. Διαβαίνοντας τον 21ο αιώνα η ανθρωπότητα απειλείται από τη παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική βαρβαρότητα. Έχουμε μπροστά μας να αντιμετωπίσουμε το τεράστιο κύμα μετανάστευσης από τις χώρες του "τρίτου κόσμου" που συρρέει για μια καλύτερη διαβίωση προς τις αναπτυγμένες χώρες της μητρόπολης του καπιταλισμού και της αποικιοκρατίας και η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς στην πύλη εισόδου αυτού του κόσμου που ενώνει την Ανατολή με την Δύση. Συνεπώς μπροστά σε αυτό το τεράστιο πρόβλημα που είναι εθνικό αλλά και ταυτόχρονα οικουμενικό καλείται η εκάστοτε κυβέρνηση να το διαχειριστεί και να το θέσει σε συζήτηση στην ΕΕ.
Φέτος συμπληρώθηκαν ενενήντα χρόνια από την επανάσταση στην Γερμανία με τους πρωτοστάτες Ρόζα Λούξεμπουργκ, Κάρλ Λήμπνκνεχτ, και Ράντεκ οι οποίοι δολοφονήθηκαν από τους τότε πληρωμένους λακέδες του καθεστώτος.
Η Ρόζα άσκησε κριτική στο σοβιετικό μοντέλο του Λένιν και προσπάθησε παράλληλα να προσαρμόσει τον σοσιαλισμό ανάλογα με τις ευρωπαϊκές συνθήκες και παραδόσεις και όχι να αντιγράψει το σοβιετικό καθεστώς που ήταν ακόμη στο ξεκίνημα του.
Ο κεντρικός πυρήνας της κριτικής είναι στην στάση των μπολσεβίκων απέναντι της Συντακτικής και απέναντι της δημοκρατίας. Όπως και στο αγροτικό ζήτημα. Η Ρόζα ήταν υπέρ της ανελέητης συντριβής της αντεπαναστατικής αντίδρασης και του σαμποτάζ στα σοσιαλιστικά μέτρα. Όχι όμως να καταργηθεί η κριτική.
Και αναφέρει συγκεκριμένα: "Η ελευθερία μόνον για τους οπαδούς της κυβέρνησης και για μόνο τα μέλη του κόμματος όσο πολυάριθμα και αν είναι αυτά δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία είναι πάντα για εκείνον που σκέπτεται διαφορετικά.
Χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει μέσα σε όλους τους δημόσιους θεσμούς, γίνεται μια ζωή επιφανειακή, όπου η γραφειοκρατία μένει το μόνο ενεργό στοιχείο. Από τον νόμο αυτό κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει. Η δημόσια ζωή σιγά -σιγά βυθίζεται στον ύπνο. Μεταξύ αυτών η διεύθυνση είναι μιας μόνον δωδεκάδας εξαιρετικών εγκεφάλων και από καιρό σε καιρό συγκαλείτε μια αριστοκρατία της εργατικής τάξης στις συγκεντρώσεις για να χειροκροτήσει τους λόγους των αρχηγών και να ψηφίσει ομόφωνα τις αποφάσεις που της προτείνουν.
Υπάρχει λοιπόν στο βάθος μια κυβέρνηση κλίκας, μια δικτατορία μιας χούφτας πολιτικών, δηλαδή δικτατορία με αστική έννοια, με την έννοια της γιακωβίνικης κυριαρχίας…"3
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ στο εθνικό ζήτημα είχε διαφοροποιηθεί από τις θέσεις των μπολσεβίκων. Δηλαδή στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν αντίθετη στην αρχή της "αυτοδιάθεσης των εθνών" που τότε τη θέση αυτή την υποστήριζε ο Λένιν.
Πάνω σε αυτό το ζήτημα, δηλαδή στο δικαίωμα των λαών να διαθέτουν τον εαυτό τους, η Ρόζα ήρθε σε σύγκρουση με τον Λένιν. Για τη Ρόζα δεν υπήρχε μια μοναδική συνταγή για τη λύση των εθνικών ζητημάτων. Κατά την Ρόζα το κάθε "εθνικό κίνημα θα έπρεπε να εξετάζεται προσεκτικά, από τις κοινωνικές σχέσεις και τον διεθνή συσχετισμό των δυνάμεων, από τη φύση και τα συμφέροντα της τάξης που εμπνέει το εθνικό κίνημα, το οποίο μπορεί να έχει ένα χαρακτήρα ιστορικό, προοδευτικό ή αντιδραστικό".4
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ασχολήθηκε στην αρθογραφία της με το "ανατολικό ζήτημα" και υπερασπίστηκε τα χριστιανικά εθνικά κινήματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τάχθηκε ανοικτά υπέρ της ανεξαρτησίας τους.5 Θεώρησε έτσι ότι με την εθνική χειραφέτηση τους οι χριστιανικές εθνότητες θα αποτελέσουν ένα ανάχωμα στα σχέδια του τσαρικού επεκτατισμού στα βαλκάνια. Ενώ αντίθετα στο Πολωνικό ζήτημα δεν ήταν υπέρ της απόσπασης της Πολωνίας από τη Ρωσία. Με αυτόν τον τρόπο πίστευε ότι έτσι θα υποστήριζε τους αγώνες και την ενότητα της ρωσικής εργατικής τάξης. Είχε διακηρύξει ότι η ανεξαρτησία της Πολωνίας ήταν μια ουτοπία μέσα στον καπιταλιστικό κόσμο.6 Στα συνέδρια της Σοσιαλδημοκρατίας στα 1903 υποστήριζε την πολιτιστική-αυτονομία των Πολωνών εργατών και όχι την απόσπαση της από τη Ρωσία.
Ο μεγάλος φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης υπερασπίστηκε τον σοσιαλισμό απέναντι στην σταλινική βαρβαρότητα, εξέδωσε το περιοδικό "Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα" το 1949 σε συνεργασία με άλλους συντρόφους του.
Και ο μεγάλος ποιητής ο Κ. Π. Καβάφης έκανε αναφορά στους βαρβάρους με το ποίημα του "Περιμένοντας τους Βαρβάρους".
Το ποίημα φαίνεται ότι είναι διαχρονικό. Είναι η Αλεξάνδρεια του Καβάφη γύρω στα 1900 και ίσως ο ερχομός των βαρβάρων που δεν θα έδινε τη λύση στα προβλήματα της αλλά μια κάποια λύση.7
Και στο τέλος του ποιήματος του ερωτά:
"Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις."
Αυτό ίσως σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει πάντοτε το καλό αλλά και το κακό. Για να υπάρξει Πολιτισμός θα υπάρξει και η βαρβαρότητα, ειδάλλως δεν θα υπήρχε πρόοδος στον Πολιτισμό. Φτάνουμε έτσι στη λογική της κατασκευής του αντίθετου για να υποστηρίξουμε αυτό που θέλουμε και ότι πάντοτε υπάρχει το αντίθετο της
οποιαδήποτε υπόθεσης.

1 Λούξεμπουργκ Ρόζα, Η Εργατική τάξη και ο πόλεμος, εκδ. Κοροντζή
2 βλ. στο ίδιο σ. 46
3 ΦΡΕΛΙΧ Π. Ρόζα Λούξεμπουργκ, εκδ. "νέοι στόχοι"
4 ibid, Λουξεμπουργκ Ρόζα, Ρωσική Επανάσταση, εκδ, Κοροντζή
5 Οι εθνικοί αγώνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, περιοδικό "λαοί" τεύχος 1, Μάϊος 1987
6 ΦΡΕΛΙΧ Π. στο ίδιο.
7 Τσίρκας Στρατής, Ο Καβάφης και η εποχή του, Ποιήματα, Κ.Π.Καβάφη