gbatzas-eleftheroipolites

Οι μεγάλες ευθύνες του Ελευθερίου Βενιζέλου

 
Οι μεγάλες ευθύνες του Ελευθερίου Βενιζέλου 
 Στη Μικρασιατική Καταστροφή 

Γράφει ο Aντωνης Καρκαγιαννης

στην Καθημερινή 26/4/2009 

Ποιες ήταν οι ευθύνες του Ελευθερίου Βενιζέλου για τη Mικρασιατική εκστρατεία και, τελικά, για την καταστροφή;

Το ερώτημα απασχολεί τους Ελληνες επί ακριβώς 90 χρόνια και ολοκληρωτική απάντηση, σαφή και χωρίς περιστροφές, δεν δώσαμε ή δεν τολμήσαμε να δώσουμε. Αλλωστε ο Ελευθέριος Βενιζέλος κυριάρχησε στην ταραχώδη πολιτική ζωή της χώρας και μετά την καταστροφή, επί δέκα και πλέον έτη. Σαν ο ελληνικός λαός και ιδιαίτερα οι εξαθλιωμένοι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης να είχαν παρακάμψει το ερώτημα και να τον είχαν απαλλάξει από κάθε ευθύνη.

Γιατί τα θυμήθηκα τώρα αυτά. Πρώτον, γιατί συμπληρώνονται ακριβώς 90 χρόνια από το μοιραίο μεσημέρι της 6ης Μαΐου 1919, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρωθυπουργός τότε της Ελλάδας, έλαβε, στο Παρίσι όπου βρισκόταν, επείγον τηλεφωνικό μήνυμα του Λόυδ Τζωρτζ, πρωθυπουργού τότε της Μεγάλης Βρετανίας και ενός από την ισχυρή Τριανδρία της νικηφόρου Αντάντ (Κλεμανσώ, Λόυδ Τζωρτζ και Ουίλσον). Υστερα από λίγο συνάντησε τον Αγγλο πρωθυπουργό, ακριβώς στις 14.45, ο οποίος αμέσως τον ρώτησε: «Εχετε διαθέσιμο στρατό;». «Εχομεν», απάντησε ο Βενιζέλος, «αλλά περί τίνος πρόκειται;» «Αποφασίσαμεν σήμερον μετά του προέδρου (των ΗΠΑ) Ουίλσον και του κ. Κλεμανσώ, ότι δέον να καταλάβετε την Σμύρνην». Χωρίς να το σκεφθεί ο Βενιζέλος, χωρίς να ζητήσει διευκρινίσεις για το ακριβές περιεχόμενο και τη σκοπιμότητα της τολμηρής πρότασης και χωρίς να συμβουλευθεί κανέναν, ούτε καν τη στρατιωτική ηγεσία, απάντησε με ενθουσιασμό: «Είμαστε πανέτοιμοι». Δύο εβδομάδες μετά, μια ελληνική μεραρχία αποβιβαζόταν στη Σμύρνη, όπου έγινε ενθουσιωδώς δεκτή. Ετσι, τόσο γρήγορα (επιτρέψτε μου, τόσο απερίσκεπτα) άρχισε η μεγαλύτερη περιπέτεια της νεότερης Ελλάδας.

Αυτά και άλλα πολλά μάς τα υπενθυμίζει ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο του ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, που εκδόθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο από την εκδοτική εταιρεία Ικαρος. Μένω με την εντύπωση ότι η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και το προλογίζει ο γενικός διευθυντής του Νικόλαος Παπαδάκης.

Εχει ιδιαίτερη σημασία ο τίτλος του βιβλίου: «Η Απόφαση για την Επέκταση της Ελληνικής Κυριαρχίας στη Μικρά Ασία». Επί 90 χρόνια καλλιεργείται ουσιώδης ασάφεια όσον αφορά τον σκοπό της ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας στη Μικρά Ασία, αν ήταν για να διασφαλίσει δυναμικά τα δικαιώματα των εκεί Ελλήνων χριστιανών ή αν ήταν αφαίρεση εδάφους από ξένη επικράτεια και επέκταση σε αυτό της ελληνικής κυριαρχίας. Η απάντηση του Κωνσταντίνου Σβολόπουλου με τον τίτλο του βιβλίου είναι σαφής: Ηταν απόσπαση εδάφους και επέκταση σε αυτό της ελληνικής κυριαρχίας, όπως συνέβη στην Ηπειρο, τη Μακεδονία και τη Θράκη μετά τον πρώτο και τον δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο.

Ασάφεια χαρακτηρίζει και τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αν κρίνουμε από τη ρητορεία του εκείνων των ημερών, στοιχεία της οποίας παραθέτει ο Κ. Σβολόπουλος. Τον απασχολούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ελλήνων χριστιανών της Μικράς Ασίας, αλλά δεν κρύβει την πεποίθησή του ότι αυτά διασφαλίζονται μόνο με την επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας. Πιο μεγάλη σημασία έχει αν η ίδια ασάφεια χαρακτηρίζει την «εντολή» των Τριών Μεγάλων της νικηφόρου Αντάντ. Εκεί τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα. Μεταξύ τους μιλούσαν για την αναπόφευκτη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την εξασφάλιση «ζωνών επιρροής» στο υπό διαμόρφωση καθεστώς της Μέσης Ανατολής. Εύλογο το ενδιαφέρον αφού από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αναδύθηκε θριαμβευτικά ο πετρελαιοβόρος καπιταλισμός. Στο πλαίσιο, όμως, του υποχείριου σουλτανικού καθεστώτος της Κωνσταντινούπολης. Το 1919 δεν λογάριαζαν ακόμη το κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ.

Από πουθενά δεν προκύπτει σαφώς ότι η «εντολή» των Τριών είχε την έννοια της επέκτασης της ελληνικής κυριαρχίας σε έδαφος άλλης επικράτειας. Ως ένα σημείο ανέχθηκαν την ελληνική επέμβαση για να εξισορροπήσουν τις διεκδικήσεις της Ιταλίας και της Γαλλίας και κυρίως για να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά το κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ, άσπονδου εχθρού της υποχείριας σ’ αυτούς σουλτανικής κυβέρνησης. Οταν διαπίστωσαν ότι πολιτικά και στρατιωτικά κυρίαρχος ήταν ο Κεμάλ, εγκατέλειψαν στη μοιραία τύχη τους τους Ελληνες και τις πομπώδεις διακηρύξεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων.

Σήμερα μας φαίνεται απίστευτο πώς ένας τόσο ευφυής πολιτικός, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έπεσε (επιτρέψτε μου, τόσο απερίσκεπτα) σε μια τέτοια παγίδα. Προχείρως θα μπορούσε κανείς να πει ότι είχε «καβαλήσει το καλάμι» (το παθαίνουν ακόμα και οι ευφυείς πολιτικοί) από τις μεγάλες επιτυχίες του πρώτου και δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου. Μια πιο σοβαρή απάντηση θα απαιτούσε ενδελεχή μελέτη των εσωτερικών και διεθνών αντιθέσεων εκείνης της εποχής, των συμφερόντων και ιδεών που επικρατούσαν. Για τους σημερινούς Ελληνες, που επί 90 χρόνια κουβαλούν το μοιρολόι για την πράγματι πιο μεγάλη εθνική καταστροφή, είναι ζήτημα εθνικής αυτογνωσίας να καταλάβουμε πράγματι το πώς και το γιατί. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πάντοτε ευφυής, γρήγορα κατάλαβε το αδιέξοδο και έσπευσε να απεμπολήσει τις ευθύνες του με τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, τις οποίες άνετα μπορούσε να αποφύγει.

Το βιβλίο του ακαδημαϊκού Κ. Σβολόπουλου είναι προσεκτικά και περίτεχνα γραμμένο, με αναφορές σε πλούσια βιβλιογραφία. Με πολλά ερωτήματα και αμφισημίες. Σαν να θέλει να λειάνει τα αιχμηρά σημεία αυτής της τόσο τραγικής υπόθεσης, που αρκετές δεκαετίες μετά βρήκε την επανάληψή της στη μαρτυρική Κύπρο.


Hμερομηνία : 26/4/09  
Copyright: http://www.kathimerini.gr 

Ετικέτες Πολιτική-ιστορία

αναρτήθηκε από το χρήστη george batzas @ Δευτέρα, Απριλίου 27, 2009