gbatzas-eleftheroipolites

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΘΝΙΚΟΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Δημοσιεύουμε ένα μέρος από την μελέτη του Νίκου
Ψυρουκη σχετικά με τον ρόλο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης
στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ
ΕΘΝΙΚΟΑΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Σχετικά με το μέγεθος του ρόλου της Σοβιετικής ¨Ένωσης στην
τουρκική εθνικοαστική επανάσταση υπάρχουν βασικά δυο
διαφορετικές αντιλήψεις.
Ή άποψη τοϋ Γ.Κορδάτου ότι τότε η Σοβιετική Ένωση δεν έπαιζε
ρόλο μεγάλης δύναμης, εμ¬ποδίζει ασφαλώς το μελετητή να δει σε όλο
το βάθος την σοβιετική συνεισφορά στην ανάπτυξη της
αντιαποικιακής πάλης στην Εγγύς Ανατολή γενικά και
στην Τουρκία ιδιαίτερα 1.
Ό Κ. Σακελλαρόπουλος υποστηρίζει την γνώμη ότι
«ή Σοβιετική Ρωσία υπήρξε αποφασιστικός υπέρ της
επαναστάσεως παράγων»2 . Ή γνώμη του συμπίπτει με
εκείνη τής πλειοψηφίας των ιστορικών πού ασχολήθη¬καν με
τα προβλήματα της Εγγύς Ανατολής μετά τον πρώτο
παγ¬κόσμιο πόλεμο.
Εκεί πού γίνεται σοβαρή αλλοίωση της πραγματικότητας είναι στο δεύτερο σκέλος τού προβλήματος, δηλαδή στην εξήγηση των αίτιων της βοήθειας της Σοβιετικής Ένωσης προς τα άντι-αποικιακά κινήματα τής Εγγύς Ανατολής, στο διάστημα 1919 - 22. Ή δυ¬τική αστική ιστοριογραφία προσπαθεί να εξηγήσει την τότε άντιαποικιακή πολιτική τού σοβιετικού κράτους σαν μία νέα προσπάθεια συνέχισης τής παλιάς ρωσικής πολιτικής. Την άποψη αυτή την υπερασπί¬ζονται όλοι οι αστοί ιστοριογράφοι: από τον Ε.Driault και τον William Miller μέχρι τον σοσιαλσωβινιστή Robert Lacost 3 Η τουρκική αστική ιστοριογραφία δί¬νει μία παραπλήσια εξήγηση στο πρόβλημα, θεωρεί την σοβιετική βοήθεια προς την τουρκική επανάσταση σαν κάτι ξένο προς τις επιδιώξεις τού σοβιετικού κράτους. Κατά τους Τούρκους αστούς Ιστορι¬κούς ή Σοβιετική "Ένωση υποχρεώθηκε από τα γεγονότα να, βοηθή¬σει την άντιαποικιακή πάλη τού Τούρκικου λαού, παρά την αντίθετη επιθυμία της. Οι "Έλληνες πάλι αστοί ιστορικοί προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη σοβιετική πολιτική για να δημιουργήσουν αντισοβιετικά αισθήματα στους αναγνώστες τους. Πασχίζουν να εξηγήσουν τα ελατήρια της σοβιετικής υποστήριξης στην τουρκική επανάσταση σαν ανθελληνικά, ενώ παρασιωπούν το γεγονός άτι μια από τις πρώτες πράξεις τού σοβιετικού κράτους ήταν ή παραίτηση του από τα Ιμπε¬ριαλιστικά οικονομικά προνόμια πού είχε ή τσαρική Ρωσία στην Ελ¬λάδα. Το ελληνικό όμως κράτος αντί για ευχαριστίες έστελνε τον ελ¬ληνικό στρατό στην Ουκρανία για να πολεμήσει την Σοβιετική Ένω¬ση. Ή στάση της Σοβιετικής "Ένωσης απέναντι στην τουρκική επα¬νάσταση δεν επηρεάσθηκε από το μεγάλο αυτό σφάλμα της κυβέρνησης τού Ε. Βενιζέλου. Η θετική_ βοήθεια τού επαναστατικού σοβιετικού κράτους, δεν ήταν συνέχιση τής μεγάλο κρατικής τσαρικής πολιτικής. Ούτε πάλι πήγαζε από τις ανάγκες της στιγμής, δηλαδή για την α¬νακούφιση των Σοβιέτ σε μία εποχή πού αντιμετώπιζαν την ξένη ε¬πέμβαση και τον εμφύλιο πόλεμο. Δεν υπήρξε μία πράξη αντιπερισπα¬σμού στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει από την διαπίστωση πώς: α) η βοήθεια δεν δόθηκε με όρους ή με διατή¬ρηση παλιών ρωσικών προνομίων, β) η βοήθεια δεν αποτελούσε εκ¬βιασμό προς τρίτους. Ή σοβιετική κυβέρνηση δεν έδωσε ούτε την παραμικρή ευκαιρία να γίνει συζήτηση για ανταλλάγματα στην βάση τού περιορισμού ή τερματισμού της σοβιετικής βοηθείας προς την Αγ¬κυρα.΄ Ή στάση τής Σοβιετικής Ρωσίας προς την τουρκική εθνικοαστική επανάσταση, υπήρξε έμπρακτη εκδήλωση τής μαρξιστικής θεωρίας για την σύγχρονη παγκόσμια εξέλιξη.
Η σοβιετική εξωτερική πολιτική στα χρόνια 1919—22 βασίστηκε στα γενικότερα συμφέροντα τού διεθνούς σοσιαλιστικού κινήματος. Ή άνοδος τού κινήματος αυτού εξαρτάται πάντα από τον συσχετισμό των δυ¬νάμεων ανάμεσα σ' αυτό και το παγκόσμιο αστικό σύστημα. Ή σημαντικότερη φυσιογνωμία του σοβιετικού κράτους, ο Λένιν, αρκετά χρόνια πριν από την δημιουργία τής Σοβιετικής "Ένωσης, διαπίστωνε ότι το αστικό καθεστώς «δεν μπορεί να ζήσει και να αναπτυχθεί χωρίς την διαρκή επέκταση της σφαίρας κυριαρχίας του, χωρίς την άποικιοποίηση νέων χωρών και την μετατροπή των μη αστικών παλιών χωρών σε τροφοδότη τής παγκόσμιας οικονομίας»4 . Στην διαπίστω¬ση αυτή βασίστηκε και ή επίσημη εξωτερική πολιτική τού σοβιετικού κράτους. Ή άντιαποικιακή πάλη και η πάλη για την κατάργηση τού αποικιακού συστήματος, αφαιρεί την υλική βάση τής αποικιοκρατίας και του Ιμπεριαλισμού. Δημιουργεί προϋποθέσεις για την άνοδο του σοσιαλισμού, για την κατοχύρωση τής ασφάλειας και ανεξαρτησίας του σοσιαλιστικού κράτους. Ό Λένιν πίστευε πώς η όλη Ιστορική εξέ¬λιξη για ένα πολύ μεγάλο διάστημα, θα καθοριστεί άπό την πορεία του άντι-αποικιακοϋ - άντιμπεριαλιστικοΰ αγώνα των' καταπιεζομένων λαών. Ό ίδιος έλεγε πώς: «ή αυριανή ήμερα στην παγκόσμια ιστορία θα είναι μια τέτοια ημέρα όπου μια για πάντα θα αφυπνιστούν οι καταπιεζόμενοι από τον ιμπεριαλισμό λαοί και που θα αρχίσει ένας αποφασιστικός,
θα είναι μια τέτοια ήμερα, όπου μια για πάντα θα αφυπνισθούν οι καταπιεζόμενοι από τον ιμπεριαλισμό λαοί και πού θα. αρχίσει §ένας απο¬φασιστικός, μακρόχρονος και δύσκολος αγώνας για την απελευθέρωση τους». Επίσης πίστευε πώς ή απάρνηση των έθνικοαπελευθερωτικών πολέμων είναι «θεωρητικό λάθος, ιστορικό σφάλμα και εκδήλωση του ευρωπαϊκού σωβινισμού».
Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο γιατί μία από τις πρώτες φροντίδες του σοβιετικού κράτους ήταν να δείξει έμπρακτα τον βαθύ άντιαποικιακό του χαρακτήρα. Στις 15.11.1917 ή σοβιετική κυβέρνηση δημοσίευσε την «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των εθνών της. Ρωσίας». Ή Διακήρυξη βασιζόταν σε τέσσερες αρχές: 1. Στην αρχή της ισότητας και αυτοτέλειας των εθνών της Ρωσίας. 2. Στην αρχή του δικαιώματος των εθνών της Ρωσίας για την αυτοκυβέρνηση τους μέχρι και την αποχώρηση τους και τον σχηματισμό ανεξάρτητων κρατών. 3. Στην αρχή τής κατάργησης όλων των εθνικών και εθνικοθρησκευτικών προνομίων περιορισμών. 4. Στην αρχή της απόλυτης ελευ¬θερίας στην ανάπτυξη των εθνικών μειονοτήτων και των εθνικών ομάδων πού κατοικούν στο Έδαφος της Ρωσίας (5). Η Διακήρυξη μπήκε αμέσως σε εφαρμογή. Η Φινλανδία και η Πολωνία έγιναν ανε¬ξάρτητα αστικά κράτη, εχθρικά μάλιστα προς την Σοβιετική Ένωση. Ή Ουκρανία, ή Λευκορωσία, η Υπερκαυκασία και η Κεντρική Ασία Ισότιμες ομόσπονδες Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1919 το Τουρκεστάν έγινε ισότιμη ομόσπονδη Δημοκρατία της Σοβιετικής "Ένωσης.

Ταυτόχρονα με την έμπρακτη απόδειξη του άντιαποικιακοΰ της χαρακτήρα, ή Σοβιετική "Ένωση εφάρμοσε συνεπή άντιαποικιακή ε¬ξωτερική πολιτική. Ό Λένιν, πριν από την Οκτωβριανή επανάσταση, Έγραφε ότι ένας από τους βασικούς σκοπούς της εξωτερικής πολιτι¬κής ενός μελλοντικού σοσιαλιστικού κράτους στην Ρωσία θα είναι να βοηθήσει «την απελευθέρωση όλων των αποικιών, την απελευθέρωση όλων των εξαρτημένων, καταπιεζομένων και μη ισοτίμων εθνών». Μετά την δημιουργία τού σοβιετικού κράτους ή επιδίωξη έγινε πραγ¬ματικότητα. Το δεύτερο συνέδριο των Σοβιέτ ψήφιζε την διακήρυξη τής ειρήνης στην οποία καθαρά έλεγε «ότι σκοπός της Σοβιετικής "Ένωσης είναι η ανεξαρτησία όχι μόνο τής Ευρώπης, αλλά και των πιο απομακρυσμένων υπερπόντιων χωρών».
Το νέο σοβιετικό κράτος βοήθησε έμπρακτα την άντιαποικιακή πάλη στις Ινδίες, στην Κίνα, στην Περσία, στο Αφγανιστάν, στην Τουρκία. "Όλα αυτά τα κινήματα δεν ήταν σοσιαλιστικά. Τα περισ¬σότερα βρίσκονταν κάτω από την καθοδήγηση τής ντόπιας αστικής τάξης. Ή ιδεολογία τους ήταν ή εθνικιστική αστική άντιαποικιακή ιδεολογία. "Όμως επειδή πήγαζε από τις επιδιώξεις τής αποτίναξης του αποικιακού ζυγού και τής κατάκτησης τής εθνικής ανεξαρτησίας, ήταν_ αντιρατσιστική και άντιϊμπεριαλιστική. Αναφέρουμε για παρά¬δειγμα την διατύπωση του τούρκικου εθνικισμού, έτσι όπως τον έδωσαν οι ίδιοι οι Τούρκοι αστοί ιδεολόγοι: «Ό τουρκικός εθνικισμός, θεωρεί το Τουρκικό Έθνος ένδοξο μέλος τής μεγάλης οικογένειας της ανθρωπότητας,
συμπαθεί όλη την ανθρωπότητα, δεν καλλιεργεί ούτε προκαλεί αισθήματα εχθρότητας προς τα αλλά έθνη εφόσον φυσικά αυτά 'δεν θίγουν την τιμή του και τα εθνικά του συμφέροντα». Μέσα στην διατύπωση αυτή διαφαίνονται καθαρά τα σπέρματα της άρνησης. Οι Τούρκοι αστοί Ιδεολόγοι συνταύτισαν την αποικιακή και Ιμπεριαλιστική πολιτική τού μονοπωλιακού κεφαλαίου με ολόκληρα έθνη. Έτσι δημιούργησαν την προϋπόθεση της μελλοντικής ανάπτυ¬ξης του αντιδραστικού φανατικού τούρκικου σωβινισμού πού τις απάνθρωπες συνέπειες του τις γνώρισε πολύ καλά δ μικρασιατικός ελ¬ληνισμός. Παρ' όλα αυτά ή εθνικιστική αστική ιδεολογία των έθνικοαστικών επαναστάσεων στις αποικίες, δεν είχε ούτε και έχει το ίδιο περιεχόμενο με την ρατσιστική σοβινιστική ιδεολογία των ιμπεριαλι¬στικών κρατών πού σκοπό της έχει να διευκολύνει τις αποικιακές κα¬τακτήσεις, την εδραίωση του αποικιακού ζυγού και την καταπίεση της πλειοψηφίας της ανθρωπότητας.

Το σοβιετικό κράτος όταν στα 1919-22 βοηθούσε την τουρκική εθνικοαστική επανάσταση δεν σήμαινε άτι παραδεχόταν και την ιδεο¬λογία της. Στον τομέα αυτόν υπήρχε πολύ ξεκάθαρος διαχωρισμός. Ή ιδεολογία και ή πολιτική του σοβιετικού κράτους βρισκόταν σε αντί¬θεση με τον τουρκικό αστικό σωβινισμό. Ή σοβιετική συμπαράσταση προς την τουρκική έθνικοαστική επανάσταση ήταν συγκεκριμένη. Αφορούσε καθαρά την ενίσχυση του Τουρκικού λαού στην πάλη του για την σωτηρία της εθνικής του ανεξαρτησίας και της κρατικής αυ¬τοτέλειας τής πατρίδας του. Σε μια συνομιλία πού είχε δ Λένιν με τον πρώτο σοβιετικό Πρεσβευτή στην Άγκυρα, Σ, Η. Άράλωφ, έδινε όχι μόνο τον χαρακτηρισμό του Άτατούρκ αλλά και το βαθύτερο νόημα της σοβιετικής βοήθειας. «Ό Μουσταφά Κεμάλ Πασάς — έλεγε ό Λένιν δεν είναι σοσιαλιστής.. Πάντως φαίνεται άτι είναι υπέροχος οργανωτής, έξυπνος, ηγήθηκε της άστικοδημοκρατικης επανάστασης και τα έβαλε με τους ιμπεριαλιστές επιδρομείς... Ό λαός έχει πίστη σ' αυ¬τόν. Είναι ανάγκη να βοηθηθεί. Και αυτό είναι σημαντική βοήθεια προς τους Τούρκους εργάτες και αγρότες.
Να ποιο είναι το νόημα τής δουλειάς σας. Να σέβεστε την τουρκική κυβέρνηση, τον Τουρκικό λαό, να μην είστε υπεροπτικός και να μην αναμιγνύεσθε στις εσωτερι¬κές υποθέσεις» (6) . Σε επιστολή τού Λένιν προς τον υπουργώ των εξω¬τερικών τής Σοβιετικής "Ένωσης Τσιτσέριν για την συνδιάσκεψη τής Γένουας (1922), διαβάζουμε: «Το νέο στοιχείο τής διεθνούς πολιτι¬κής μας συνοψίζεται στο έξης: Οι Νέγροι και οι άλλοι αποικιακοί λαοί πρέπει να παίρνουν μέρος στις συνδιασκέψεις και στις επιτροπές σαν Ισότιμα μέλη και να έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την ανάμι¬ξη των άλλων στα εσωτερικά τους». Και σε άλλο σημείο αναφέρει: «Πρέπει να επιβληθεί ή αρχή όπως οι διεθνείς συνδιασκέψεις και τα συνέδρια να μην έχουν το δικαίωμα να αναμιγνύονται στα εσωτερικά των αδύνατων λαών» (10). Σε_ αυτά τά δυό_ντοκουμέντα φαίνεται πολύ καλά ή πολιτική τής_ άντιιμπεριαλιστικής ειρηνικής συνύπαρξης των κρατών, ανεξάρτητα από τις πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές τους και πού βασίζεται στον σεβασμό τής ανεξαρτησίας τους. Έτσι χωρίς να συνταυτίζεται η πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης με εκείνη της εθνικιστικής Τουρκίας, ή πρώτη σύναψε φιλικές σχέσεις με την δεύτε¬ρη και τη βοήθησε στον έθνικααπελευθερωτικό της αγώνα. Ή άντιιμπεριαλιστική αλληλεγγύη υπήρξε το πνεύμα της πολιτικής τής «ειρη¬νικής συνύπαρξης» τού Λένιν.
Άλλα η Σοβιετική Ένωση όταν είδε ότι ο μικρασιατικός ελληνι¬σμός θα γινόταν ολοκαύτωμα για τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών, προσπάθησε να μεσολαβήσει και να τον σώσει. Ό Γ. Κορδάτος μας αναφέρει ότι το 1922 ήλθε στην" Ελλάδα σοβιετικός εκπρόσωπος του υπουργείου των εξωτερικών με σκοπό να διαπραγματευθεί μια φιλική μεσολάβηση τής Σοβιετικής Ένωσης για τον ειρηνικό τερματισμό του ελληνοτουρκικού πολέμου στην Μικρά Ασία (η). Ό σοβιετικός δι¬πλωμάτης ήλθε με πολωνικό διαβατήριο, γιατί τότε ή Ελλάδα δεν είχε διπλωματικές σχέσεις με την Σοβιετική Ένωση. Ζήτησε από τον Γ. Κορδάτο, σαν ηγέτη τότε, πολιτικού κόμματος (του Κομμουνι¬στικού) , να έλθει σε επαφή με την ελληνική κυβέρνηση και να τής ανακοινώσει τον ερχομό του και τον σκοπό τής αποστολής του. Ό Κορ¬δάτος, 8πως γράφει, πήγε και είδε για τον σκοπό αυτό τους υπουρ¬γούς Ν. Στράτο και Α. Καρτάλη, χωρίς ναχει όμως κανένα θετικό αποτέλεσμα ή επίσκεψη του. Η μαρτυρία του Γ. Κορδάτου έχει μεγάλη ιστορική σημασία για αυτό και πρέπει να πιστοποιηθεί και από άλλες πηγές για να κατοχυρωθεί ή εγκυρότητα της και τυπικά. Το γε¬γονός έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί χρονολογικά συμπίπτει με την εποχή πού ή εθνική μας καταστροφή στην Μικρά Ασία ήταν πια σί¬γουρη. Ή σοβιετική χειρονομία δείχνει πόσο βαθειά δημοκρατική και προοδευτική ήταν ή αρχή του σοβιετικού κράτους για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων. Στην συγκεκριμένη περίπτωση αν δ τουρ¬κικός αστικός σωβινισμός δεν Έβρισκε κατάλληλο κλίμα για να κατα¬κτήσει τις τουρκικές λαϊκές μάζες σε βάρος των Ελλήνων και των Αρμενίων τής Μικράς Ασίας, τότε και οι δύο αυτές μειονότητες θα σώζονταν από την καταστροφή κα!. ή τουρκική έθνικοαστική επανάσταση θα Έπαιρνε πιο βαθύ δημοκρατικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Οπωσδήποτε ο αποπροσανατολισμός του Τούρκικου λαού στην αποφασι¬στική στιγμή τής νίκης, με την .διοχέτευση τής μαχητικότητας του σε απάνθρωπες σφαγές σε βάρος των αλλοεθνών συμπολιτών του, του αφαίρεσε την δυνατότητα να αξιοποιήσει, όσο μπορούσε καλύτερα, τους καρπούς του θριάμβου του. Να γιατί οι ιμπεριαλιστές Άγγλοι, Αμερικάνοι, Γάλλοι και Ιταλοί ενίσχυσαν με την στάση τους την σφαγή του μικρασιάτικου ελληνισμού το φθινόπωρο του 1922. Για αυτούς ή σφαγή των Ελλήνων ήταν ή ιδανικότερη λύση τής στι¬γμής. Ό σοβινιστικά φανατισμένος λαός, έστω και νικητής, τους ήταν ακίνδυνος. Ό Καρολίδης μάς δίνει την παρακάτω εικόνα από τις σφαγές στην Σμύρνη: «Επίσημοι μαρτυρίαι βεβαιοΰσιν δτι ού μόνον έν ταΐς έσωτερικαϊς συνοικίαις τής πόλεως αλλά και έν αύτη τή προ¬κυμαία ενώπιον τών άπό τών πλοίων άναισχύντως θεωμένων Ευρω¬παίων και Αμερικανών έτι, έσφάζοντο αθρόοι και όσοι 5έ διαφυγόν¬τες την σφαγήν ερρίπτοντο εΐς την θάλασσα ουδεμιάς έτύγχανον βοηθείας, ούτως ώστε η θάλλασσα επί μέγα μήκος επληρώθη πτωμάτων σφγέντων ή πνιγέντων εις τρόπον ώστε ηδύνατο τις βαδίζων επί των πτωμάτων τούτων να διανύση μέγα μέρος της κα΄τα την προκυμαίαν θαλάσσης ώσπερ επί ξηράς βαδίζων. Και αυτοί οι Αμερικανοί ενώ ηδύναντο δια μιας μόνον βολής τηλεβόλου να διασκορπίσωσι το αιμοδιψόν πλήθος, εθεώντο μετά θλίψεως, αλλά και άνευ ενεργείας τινός το τελούμενον αιματηρόν δράμα".

Βλέπε συνέχεια στην διδακτορική διατριβή του ιστορικού Νίκου Ψυρούκη
«Η Μικρασιατική Καταστροφή» εκδόση Επικαιροτητα Αθήνα 1982

Ετικέτες Πολιτική-ιστορία

αναρτήθηκε από το χρήστη george batzas @ Παρασκευή, Αυγούστου 28, 2009