gbatzas-eleftheroipolites

Ο Μπολσεβικισμός του Κεμάλ
του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΠΑΤΖΑ


Στις 3 Ιουνίου στην εφημερίδα Τα Νέα δημοσιεύθηκε ένα άρθρο της καθηγήτριας κας Μαρίας Ρεπούση, συγγραφέως του αποσυρθέντος βιβλίου Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, στο οποίο σχολιάζει το ερώτημα που τέθηκε στις Πανελλήνιες Εξετάσεις.Το ερώτημα που τέθηκε στους υποψηφίους ήταν το εξής: «Να αιτιολογήσετε γιατί η συνεργασία Κεμάλ–Μπολσεβίκων λειτούργησε ως ταφόπετρα του ποντιακού ζητήματος».Κατόπιν, πάνω στο ζήτημα αυτό δόθηκε μια σχετική απάντηση από τον ιστορικό Κώστα Φωτιάδη μέσω της εφημερίδας Ανατολή.Το ζήτημα είναι ότι μου δίνεται η αφορμή να αναπτύξω επιγραμματικά και να διαφωτίσω σε σχέση με μια πλευρά που είναι πολύ σημαντική για την πορεία του Ελληνισμού και της Ρωμιοσύνης εδώ και ογδόντα χρόνια.Στο άρθρο της η κα Μ. Ρεπούση ασκεί έμμεσα κριτική στην επίσημη κρατική ιστοριογραφία. Διότι το ερώτημα που τέθηκε στους υποψηφίους μαθητές από την μεριά της επιτροπής των θεμάτων, υποθέτει ότι μετέτρεψαν τις δύσκολες συνεννοήσεις της κεμαλικής ηγεσίας με τη σοβιετική πλευρά που κατέληξαν στη Συμφωνία της Μόσχας, τον Μάρτιο του ’21, σε συνεργασία Κεμάλ και Μπολσεβίκων. Συνέδεσαν τη συμφωνία αυτή με το ποντιακό ζήτημα, τα εθνικά σχέδια των Ελλήνων του Πόντου και ίσως και με την αιματηρή κατάληξή τους τον Δεκέμβριο του 1920. Της απέδωσαν μάλιστα ετερόχθονες ευθύνες – την ευθύνη της ταφόπετρας ενός ζητήματος που δεν είχε καν την απόλυτη συναίνεση του εθνικού κέντρου, της Αθήνας και του πρωθυπουργού της, του Βενιζέλου. Γιατί είναι άραγε υπεύθυνοι οι Μπολσεβίκοι για το Ποντιακό ζήτημα και όχι, για παράδειγμα, οι Ιταλοί που ήταν οι πρώτοι που είχαν συμφωνήσει με τον Κεμάλ ή οι Γάλλοι που ετοιμάζονταν να τα βρουν μαζί τους; Προφανώς, γιατί εκείνοι ήταν Μπολσεβίκοι.Το κοινό αποδεκτό αποτέλεσμα είναι το βαρύ τίμημα του Ελληνο-Τουρκικο-Αρμενικού πολέμου (1919–22) που το πλήρωσαν με τον ξεριζωμό τους από τις πατρογονικές εστίες οι χριστιανικοί λαοί της Ανατολής.Εφόσον βέβαια υπήρξε αυτή η σκληρή ήττα στο ανατολικό και το δυτικό μέτωπο της Ανατολής από τα στρατεύματα του Κεμάλ, σημάδευσε και τραυμάτισε τους λαούς που μπόρεσαν και έζησαν από την καταστροφή κουβαλώντας και μεταφέροντας αυτά τα τραύματα στους απογόνους τους. Αυτός ο τραυματισμός της ψυχής θεωρείται συλλογικό κοινωνικό-ψυχολογικό βίωμα που διαμόρφωσε την ιστορική μνήμη και τη συλλογική συνείδηση των μικρασιατών προσφύγων. Είναι το στοιχείο της εθνοτικής πολιτισμικής ταυτότητάς τους.Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι κατά την περίοδο του Α’ Παγκόσμιου πολέμου έκαναν συμφωνίες μεταξύ τους και πιο συγκεκριμένα τη συμφωνία Sykes–Picot (1916) θέλοντας να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την περιοχή της Εγγύς Ανατολής που είναι σημαντικός κόμβος διεθνών συγκοινωνιών, και πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου. Η διώρυγα του Σουέζ, ελέγχει το δρόμο προς τις Ινδίες και όλη τη δυτική Ασία, τα Στενά του Βοσπόρου, το δρόμο προς τη Μαύρη θάλασσα. Όλα τα λιμάνια της Εγγύς Ανατολής επικρατούν σε όλους του θαλάσσιους διαδρόμους της ανατολικής Μεσογείου. Αυτή η νευραλγική περιοχή διατηρεί ακόμη και σήμερα το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων όπως και τότε.Οι Αγγλογάλλοι έβαλαν στο μοίρασμα και την τσαρική Ρωσία. Συμφώνησαν από την περιοχή του Ανατολικού Πόντου προς νότιο ανατολικά μέχρι και τις πόλεις Βαν και Μπίτλις να ελέγχονται από τον ρωσικό στρατό.Αλλά η απότομη αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων των ιμπεριαλιστικών κρατών στην Εγγύς Ανατολή, προήλθε από το ίδιο το αποτέλεσμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Πρώτοι οι Γερμανοί αποχώρησαν από τις σημαντικές θέσεις που κατείχαν στο χώρο της Εγγύς Ανατολής.Τα σημαντικά γεγονότα που έκριναν τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο είναι: τα «14 σημεία» του προέδρου Ουίλσον, η ειρήνη του Μπρεστ–Λιτόφσκ, η Ανακωχή του Μούδρου.Μετά το τέλος του πολέμου και την αποσύνθεση του οθωμανικού κράτους, άνοιξε ο δρόμος των Αράβων και άλλων εθνοτήτων της περιοχής για εθνική χειραφέτηση.
Έτσι το νέο σοβιετικό κράτος παραιτήθηκε από όλα τα προνόμια που είχε το προηγούμενο καθεστώς της Ρωσίας στην Εγγύς Ανατολή και κατήγγειλε όλες τις προηγούμενες αποικιοκρατικές συμφωνίες που είχε συνάψει με ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Δύσης. Η νέα σοβιετική πολιτική στην Εγγύς Ανατολή βασίστηκε στις αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης των κρατών, έτσι όπως τη διατύπωσε ο Λένιν.Η εξάλειψη της επιρροής του τσαρικού ρωσικού στρατού από την περιοχή της Εγγύς Ανατολής, από τον Καύκασο και από αλλού δημιούργησε στον διεθνή ιμπεριαλισμό σοβαρά προβλήματα. Δημιουργήθηκε σοβαρό κενό από τις περιοχές από όπου αποχώρησε ο ρωσικός στρατός.Κατά την έναρξη των εργασιών της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, ο Κεμάλ μιλώντας στους βουλευτές υποστήριξε ότι «οι Δυτικοί φοβούνται από τον μπολσεβικισμό και από εμάς μην τυχόν συμπλεύσουμε και συμπράξουμε μαζί τους. Αλλά εντός των εθνικών συνόρων εμείς θα προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την εθνική μας ύπαρξη χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε δύναμη εσωτερική ή εξωτερική και δίχως να απαιτήσουμε τίποτα παραπάνω» [1] . Έτσι μετά τον λόγο του Κεμάλ ανατέθηκε το προσχέδιο για τη συνεργασία με τους Μπολσεβίκους να το ετοιμάσει ο στρατηγός Κιαζίμ Καράμπεκιρ. Το προσχέδιο συνεργασίας θα σταλεί πρώτα στο Μπακού στην ομάδα Χαλίλ Πασά (στενό συγγενή του Ενβέρ Πασά) που έφτιαξε το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας και από εκεί θα σταλεί στη Μόσχα ως μια πρόταση συνεργασίας του Κεμάλ προς τον Τσιτσέριν επί των εξωτερικών υποθέσεων [2] .Υπάρχουν τα πρώτα γράμματα του Κεμάλ προς τον Λένιν με ανοιχτή πρόταση στρατιωτικής συνεργασίας με τους Μπολσεβίκους, να ενώσουν τις δυνάμεις τους ενάντια στις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις με βασικό σκοπό την απελευθέρωση των καταπιεζόμενων εθνών.Αναφέρει στη συνέχεια ότι «για να απελευθερώσουμε τη χώρα από τις κατοχικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις θα πρέπει να ενισχυθούμε από τη Σοβιετική Ένωση… σε πρώτη φάση να μας δοθούν πέντε εκατομμύρια χρυσές λίρες και στη συνέχεια να δοθούν όπλα και τεχνική υποστήριξη, ιατροφαρμακευτική υποστήριξη, τρόφιμα κ.τ.λ» [3] . Είναι ιστορικό γεγονός ότι η συνεργασία επιτεύχθηκε και έδωσε καρπούς με αποκορύφωμα τη Συνθήκη της Μόσχας. Η συμφωνία υπογράφτηκε στη Μόσχα στις 16 Μαρτίου 1921. Η συμφωνία βασίστηκε στην αρχή της ισοτιμίας μεταξύ μεγάλων και μικρών κρατών και τον αλληλοσεβασμό της ανεξαρτησίας τους. Η σοβιετική Ένωση ακύρωσε όλες τις συμφωνίες και τις συνθήκες που είχαν γίνει μεταξύ του Σουλτάνου και της τσαρικής Ρωσίας. Η συγκεκριμένη συμφωνία της Μόσχας έφερνε τον τίτλο «Για τη φιλία και τη αδελφότητα» των δύο κρατών, και δεν είχε καμιά διάταξη που να στρέφεται εναντίον τρίτου κράτους.Στο ανατολικό μέρος του Πόντου, το αντάρτικο ξεκίνησε με την αντίδραση των Ποντίων στην επιστράτευση και την άρνησή τους να συμμετάσχουν στα καταναγκαστικά έργα (amele taburu). Οι Πόντιοι με την απόσυρση του ρωσικού στρατού από τον Πόντο αξιοποίησαν το πολεμικό υλικό και όλο τον οπλισμό. Το Ποντιακό αντάρτικο δημιουργήθηκε ως μια μορφή άμυνας απέναντι στους Νεότουρκους και στις εθνικές δυνάμεις του Κεμάλ. Αλλά με τις συνθήκες που διαμορφώθηκαν και με την εξέλιξη που πήραν τα πράγματα ήταν δύσκολο να παίξει το ποντιακό κίνημα υποκειμενικό ρόλο στην προκαθορισμένη μοίρα της Τουρκίας από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης. Δηλαδή να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων.Αλλά οι Μπολσεβίκοι ήταν μέσα στο παιχνίδι γνώριζαν και καθόριζαν καταστάσεις σύμφωνα με τα συμφέροντα του παγκόσμιου προλεταριάτου. Η σοβιετική εξωτερική πολιτική έπαψε πια να έχει τις επιδιώξεις του τσαρικού ιμπεριαλισμού στις περιοχές αυτές. Ο Κεμαλ Πασάς στις αρχές του 1922 σε συνομιλία που είχε με τον σοβιετικό πρεσβευτή στην Άγκυρα, Αράλωφ, ευχαριστούσε πολύ την κυβέρνησή του και τον Λένιν για τη χρηματική βοήθεια, για τα όπλα, και για τα πυρομαχικά [4] . Επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά ότι η Τουρκία δέχτηκε μεγάλη βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση και οφείλει την ανεξαρτησία της σε αυτή τη χώρα.Το επιχείρημα ότι οι Μπολσεβίκοι ήταν ανθέλληνες δεν ευσταθεί. Ας μη λησμονούμε τότε ότι η Ελλάδα ήταν δορυφόρος της Αγγλίας και της Γαλλίας. Βρισκόταν στο στρατόπεδο της Αντάντ. Δεν έστειλαν κανέναν αντιπρόσωπο στο συνέδριο που έγινε στο Μπακού το 1920 για τους καταπιεζόμενους λαούς. Η Τουρκία στο συνέδριο είχε τρεις τέσσερις οργανώσεις που συμμετείχαν σε αυτό το συνέδριο για την απελευθέρωση των λαών. Ο αντεπαναστατικός ρόλος τής τότε κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου που ήξερε τις αντι-μπολσεβίκικες διαθέσεις του Κλεμανσώ και της Γαλλίας φάνηκε πρόθυμος να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά τους για να στείλει και αυτός ένα σώμα στρατού στην Ουκρανία καθώς και τον πολεμικό στόλο στην Οδησσό. Οι πρώτοι που δήλωσαν να πάρουν μέρος στην εκστρατεία ήταν ο Γ. Κονδύλης, ο Ν. Πλαστήρας και ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης με επικεφαλής τον στρατηγό Νίδερ και στις 2 Ιανουαρίου 1919 ξεκίνησαν τα πλοία προς την παραλία της νότιας Ρωσίας [5] . Η συγκεκριμένη κίνηση της Ελλάδας με τη στρατιωτική αποστολή δημιούργησε αντιπαλότητα απέναντι στους μπολσεβίκους της Σοβιετικής Ένωσης. Δημιουργήθηκε ένα εχθρικό προηγούμενο.Ανεξάρτητα από όλα αυτά η Σοβιετική Ένωση όταν είδε ότι ο ελληνισμός της Ανατολής θα ξεκληριζόταν για τα συμφέροντα των Αγγλογάλλων προσπάθησε να μεσολαβήσει για να τους σώσει. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γ. Κορδάτου αναφέρει ότι το 1922 ήλθε στην Ελλάδα σοβιετικός εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ με σκοπό να διαπραγματευτεί και να μεσολαβήσει φιλικά εκ μέρους της Σοβιετικής Ένωσης. Ζήτησε από τον Γ. Κορδάτο, τον τότε γενικό γραμματέα του ΚΚΕ, να έλθει σε επαφή με την ελληνική κυβέρνηση. Ο Κορδάτος συνάντησε τους υπουργούς Στράτο και Καρτάλη δίχως να έχει κανένα θετικό αποτέλεσμα στη συνάντησή του [6] . Ίσως να άλλαζε αυτή η συνάντηση του Κορδάτου την έκβαση της μικρασιατικής καταστροφής. Δηλαδή να μην έπαιρνε τέτοιου είδους έκταση η καταστροφή.
Υποσημειώσεις
[1] Yerasimos Stefanos, Turk-Sovyet iliskileri, Gozlem yayinlari 1979.
[2] Στο ίδιο.
[3] Rasih Nuri Ileri, Ataturk ve Komunizm, Sarmal yayin, 1994. [4] Aralov S. I., Bir sovyat diplomatinin Turkiye Anilari. Βλ. επίσης Νίκος Ψυρούκης, Η Μικρασιατική Καταστροφή, εκδ. Επικαιρότητα 1982. [5] Γιάννης Κορδάτος, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. 13.[6] Γ. Κορδάτος, ό.π., και Νίκος Ψυρούκης, ό.π.

URL: http://www.monthlyreview.gr

Ετικέτες Πολιτική-ιστορία

αναρτήθηκε από το χρήστη george batzas @ Τετάρτη, Δεκεμβρίου 03, 2008